20-03-2020
Tele-Onthaal blikt terug op één jaar corona: welke impact had de covid-19-pandemie op de oproepen bij de hulplijn? Tele-Onthaal publiceert vandaag haar jaarcijfers 2020.
Niet toevallig ook op het einde van de Week van de Vrijwilliger. Terwijl heel wat vrijwilligers het voorbije jaar noodgedwongen in een lagere versnelling schakelden, draaide het vrijwilligerswerk bij Tele-Onthaal op volle toeren.
600 vrijwilligers beantwoordden een recordaantal oproepen: de hulplijn ontving 15,1% meer oproepen dan het jaar ervoor (+13,9% telefoon en + 22,8% chat) Nooit eerder in de geschiedenis van de hulplijn was er zo’n grote nood aan een luisterend oor:
139.000 oproepers, equivalent aan 6 keer een uitverkocht Sportpaleis vonden de weg naar het nummer 106.
Impact op de cijfers
De oproepcijfers leken vrij synchroon te verlopen met de curve van de coronabesmettingen en de daarmee gepaard gaande maatregelen, Tele-Onthaal deinde mee op de golven van de curves en de lockdowns.
- Reeds van bij de uitbraak van de pandemie was het drukker dan gewoonlijk, met de maanden april (+25,3%) en mei (+27%) als absolute uitschieters. Ook de feestmaand december was bijzonder druk (+24,2%)
- Ook het percentage covidgerelateerde gesprekken volgt deze curve: in april waren 53,9% van de gesprekken expliciet covidgerelateerd, in mei 36,6%.
- Een kwart van alle gesprekken in 2020 (24,1%) was coronagerelateerd. Opmerkelijk is evenwel dat dit aandeel aan de telefoon (25,1%) hoger ligt dan aan de chat (19,1%)
- Het aandeel covid gerelateerde oproepen ligt het hoogst in Antwerpen (26,6%), Oost-Vlaanderen (25,0%) , West-Vlaanderen (24,0%) , Vlaams-Brabant en Brussel (22,0%) en Limburg (21,1%)
Profiel oproepers
Geslacht
- 66,6% van de oproepers zijn vrouwen, 33,4% zijn mannen. Dit aandeel is vergelijkbaar met voorgaande jaren.
- Bij de covid gerelateerde gesprekken ligt dit aandeel nauwelijks hoger (34,3% mannen)
- Aan de chat ligt het aandeel mannen nog lager (24%) Dit aandeel is eveneens vergelijkbaar met de voorbijgaande jaren
Leeftijd
Veroudering aan de telefoon:
- aan de telefoon lag het aandeel 50+ iets hoger dan gewoonlijk (59,8% is ouder dan 50 – 58,1% in 2019) Bij de covid gerelateerde gesprekken zijn deze oudere leeftijdsgroepen nog prominenter aanwezig aan de telefoon (65,7%)
- In 2019 werden 16.895 gesprekken genoteerd (cijfers waarvan leeftijd gekend is) van oproepers tussen 50-59. In 2020 liep dat aantal op tot 18.628, dit is een stijging van 10,3%.
- Het aandeel 60-69 steeg aanzienlijk (16.490 gesprekken in 2020 versus 14.282 in 2019, dit is een toename van 15,5%)
- Het aandeel 70-79 steeg nog aanzienlijker (6.989 gesprekken in 2020 versus 5.553 in 2019, dit is een toename van 25,9%)
- Het aandeel +80 steeg het aanzienlijkst (1.576 gesprekken in 2020 versus 1.105 in 2019, dit is een toename van 42,6%
Verjonging aan de chat:
- 70,9% van de chatoproepers is -25 jaar. Opvallend is dat 42,1% van de oproepers -18 jaar is (34,8% in 2019 =+7,3%)
- In 2019 werden 2.967 gesprekken genoteerd (cijfers waarvan leeftijd gekend is) van oproepers tussen 12-17 jaar. In 2020 liep dat aantal op tot 5.067, dit is een forse stijging van 70,8%.
- Het aandeel 18-24 steeg minder aanzienlijk ( 3.708 gesprekken in 2020 versus 2750 in 2019, dit is een toename van 34,8%)
Leefsituatie
- Het aandeel alleenwonenden (58,2%) is vrijwel constant gebleven. In 2019 werden 44.001 telefoon-en chatgesprekken van alleenstaanden genoteerd (cijfers waarvan de leefsituatie gekend is) Dit aantal liep in 2020 op tot 51.174 (+16,3%)
- Wanneer we echter toespitsen op de covidgerelateerde gesprekken, dan ligt dit aandeel significant hoger: 65% van alle oproepers is alleenwonend. Bij de chatters constateren we een verhoogd aandeel oproepers uit een tweeoudergezin (50% in 2020 versus 45% in 2019)
Professionele begeleiding
- Wat het aandeel oproepers betreft die zelf aangeven in professionele begeleiding te zijn, is dit aandeel aan de telefoon vrijwel constant gebleven (66,9% in 2020 versus 66% in 2019).
- Dit aandeel aan de chat (44,7%) ligt lager dan in 2019 (51,5%)
- Het aandeel oproepers bij de corona gerelateerde gesprekken die aangeven in professionele begeleiding te zijn (51%) ligt lager dan in de totale gesprekken (54,6%)
Psychische stoornissen
- Het aandeel oproepers die zelf aangeven een psychische stoornis te hebben is vrijwel constant gebleven aan de telefoon (36,1% in 2020-36,8% in 2019)
- Het aandeel angsten en verslaving is evenwel licht toegenomen. In 2019 werden 4.511 gesprekken gevoerd rond angsten (cijfers waarvan de psychische stoornis vermeld werd) In 2020 liep dat aantal op tot 5.856 (+29,8%) In 2019 werden 4.882 gesprekken gevoerd rond verslaving, in 2020 liep dat aantal op tot 5.984 (+22,6 %)
- Aan de chat is het aandeel psychische stoornissen evenwel licht afgenomen (22,6% in 2020 versus 24% in 2019)
Gespreksthema’s
- Relaties blijven ook in dit corona jaar het meest besproken gespreksthema (27,0% aan de telefoon en 35,7% aan de chat) Het tweede meest besproken gespreksthema komt evenwel meer prominenter op de voorgrond: gezondheid (21,2% aan de telefoon en 23,3% aan de chat). Het thema eenzaamheid komt meer aan bod dan in 2019: 15,8% van alle gesprekken aan de telefoon en 7,7% aan de chat.
- In 2020 kwam in 19.925 telefoongesprekken het thema eenzaamheid aan bod, dit is een stijging van +39,8% in vergelijking met het jaar 2019 (14.247) In 2020 kwam het thema eenzaamheid in 1.771 chatgesprekken aan bod, deze toename is nog forser: +73,5% (1.021 gesprekken in 2019) Het thema eenzaamheid nam zo voor alle gesprekken toe met 42,1% in vergelijking met 2019.
- Opvallend is evenwel dat bij de covidgerelateerde gesprekken de thema’s gezondheid (25,8%) en vooral het thema eenzaamheid (22,4%) veel prominenter aan bod komen.
- Geslacht: het thema relaties vormt het meest besproken gespreksthema bij vrouwen (31,1%), bij mannen is dit zowel relaties (22,7% als gezondheid 19,5%) Bij beiden is het thema “eenzaamheid” evenwel toegenomen, bij mannen nog iets uitgesprokener dan bij vrouwen (13,04% bij mannen 11,34% bij vrouwen)
- Leeftijd: bij alle leeftijdscategorieën komt het thema relaties het meest aan bod. Het thema ‘gezondheid’ is eveneens bij alle leeftijdsgroepen licht gestegen, maar de grootste toename ligt in het thema “eenzaamheid”, al is dit aandeel het hoogst bij de +70 jarigen (23,3%)
- Leefsituatie: Het thema ‘eenzaamheid’ kent bij de groep alleenwonenden een forse stijging (20,38% in 2020 versus 16,45% in 2019) Bij de oproepers die samenleven met een partner is het thema gezondheid (23,33%) licht toegenomen. Bij de oproepers in een tweeoudergezin kent het thema relaties een lichte stijging (38,55%)
Impact op de oproepers
Direct corona-effect
Doorheen 2020 evolueerde de angst om ziek te worden naar de angst om het niet meer te kunnen volhouden.
In de eerste maanden van de covidpandemie overheerste de zorg om de gezondheid van de oproepers en hun naasten, met angstgevoelens als rode draad doorheen heel wat gesprekken.
Mensen hebben de voorbije maanden dichter bij elkaar geleefd en ook dat laat zich zien in de oproepcijfers: het jongleren tussen verschillende rollen, op één en dezelfde plek had een bijzondere invloed op de draagkracht van gezinnen, partnerrelaties, familierelaties, relaties met de buurt of het werk.
Nooit eerder was het thema eenzaamheid zo prominent aanwezig als gespreksthema bij de hulplijn: de coronamaatregelen versterken de gevoelens van eenzaamheid, vooral bij de oproeper die over een beperkt netwerk beschikt. De wonde dat zij niet aan ‘bubbels’ kunnen doen, valt velen onder hen extra zwaar. Dit deed eveneens de leegte in hun leven toenemen doordat ze enkel op zichzelf konden terugvallen.
Andere oproepers zagen dan wel hun vriendschapsbanden verwateren en sociale contacten geminimaliseerd, waardoor ze zich wel eens in de steek gelaten voelen.
Het cement tussen mensen dreigt soms af te brokkelen door de aanhoudende pandemie, waardoor het gemis steeds groter wordt en de sociale cohesie kleiner.
Ook ouderen die het voor corona aardig konden redden, dreigden ineens kwetsbaar te worden door het wegvallen van gewone activiteiten en sociale contacten.
Ook bij jonge oproepers staat de veerkracht sterk onder druk: door het limiteren van hun activiteiten en het daarbij gepaard gaande verminderd contact met vriendengroepen en “peers” en wegvallen van energiebronnen zoals vrijetijdsactiviteiten, steekt ook hier eenzaamheid fel de kop op.
Tele-Onthaal stelt ook meer en meer oproepen vast waarbij jongeren geen perspectief zien. Ook hogeschool- en universiteitsstudenten. Ze verliezen soms de moed om verder te investeren in hun studie, stellen ook hun studie en streven naar hun diploma in vraag. Dit is mogelijks maar een opvallende tendens in de aanloop naar de januari-examens.
Net voor het jaareinde, steken gelatenheid en moedeloosheid de kop op. Oproepers die het dreigen op te geven omdat ze geen perspectief meer zien.
Indirect corona-effect
Ook al was een kwart van alle gesprekken in 2020 expliciet coronagerelateerd, 75% van de gesprekken waren dat niet.
In dat opzicht is er eigenlijk geen verschil in oproepen “vóór” het uitbreken van de pandemie.
Corona zet immers niet alle aspecten van het leven in wacht: mensen verliezen nog steeds een dierbare, zetten een punt achter hun relatie, komen onverwachte dingen tegen of voelen zich misbegrepen door hun omgeving.
Het typische van deze crisis is dat de contouren scherper worden, de kleuren feller en de emoties intenser. De zwakke plekken die we allen hebben, worden zwakker, maar de sterke kunnen eveneens sterker, veerkrachtiger worden.
Corona vormt dan vaak een extra horde die genomen moet worden.
Corona verkleurt grote en kleine zorgen, verscherpt intense gevoelens en vernauwt blikken.
Het keurslijf waarbinnen mensen hun leven moeten leiden is beperkter geworden.
Maar de problematieken waar ze mee worstelen overstijgen dat. De nood om daar nu uitdrukking aan te geven, om daarover te praten is evenwel groter dan voorheen.
Het is hoopvol als mensen hun gevoelens kunnen delen en hun nood durven uit te spreken. Dat “Praten helpt”, heeft tijdens deze crisis meer en meer aan belang gewonnen.
Op verhaal kunnen komen, wetende dat er aan de andere kant van de lijn iemand is die je aanhoort, vanuit onverstoorbare aandacht, onpartijdige betrokkenheid en een ononderbroken focus. Een ogenschijnlijke geruststelling voor vele oproepers…
Impact op de organisatie en vrijwilligers
Niemand vermoedde een jaar terug dat het virus ons zo lang in de greep zou houden.
Ook Tele-Onthaal niet.
Desalniettemin heeft de hulplijn al snel een grote wendbaarheid, veerkracht en creativiteit aan de dag gelegd om zich razendsnel aan te passen aan deze nieuwe situatie, waarin de nood aan een laagdrempelig, gratis en altijd bereikbaar telefoon-en chataanbod ongezien groot was.
Intern werd – mede dankzij de steun van de Vlaamse overheid en minister Beke- in een verhoogd tempo digitaal geschakeld, vorming en opleiding gedeeltelijk gedigitaliseerd, het chataanbod verhoogd en geoptimaliseerd.
Extern werden allianties gemaakt in netwerken met de overheid, met partners uit het welzijnsveld en de geestelijke gezondheid, met de collega hulplijnen om samen nog meer het hoofd te kunnen bieden aan deze complexe situatie.
De Tele-Onthaal Vrijwilligers toonden zich de voorbije maanden meer dan ooit van onschatbare waarde: ze staken een tandje bij om de shiften van “gepauzeerde” collega’s op te vangen, deden vrijwillig een extra shift tijdens de drukke eindejaarsperiode.
Zij stapten mee, leefden mee, voelden mee, zochten mee, …
De Tele-Onthaal vrijwilligers voelden intens de kracht van de taal en een menselijke warmte in deze contactarme tijden.
Het gedeelde leed, maakt het leven van de oproeper weer even wat draaglijk: de kracht van een ondersteunend gesprek bleef sterk overeind. In vele duizende gesprekken ontstond even verbinding tussen een oproeper en een vrijwilliger, een deelgenoot.
DOWNLOADS meer detailscijfers en factsheets
Factheets 2020
Detailcijfers 2020
Je verhaal kwijt of hulp nodig? Bel gratis en anoniem (24/7) 106 of chat via www.tele-onthaal.be
Ook vrijwilliger worden? Check: www.tele-onthaal.be/word-vrijwilliger
Wil jij luisteren?
Word vrijwilliger
