14-09-2022
Het zijn verontrustende tijden: hoge energieprijzen, prijzen voor levensonderhoud die de pan uitswingen, een moeilijke winter die eraan komt.
Onheilspellende berichten over inflatie en recessie volgen elkaar snel op.Deze onzekere gebeurtenissen laten zich alvast ook voelen bij de hulplijn Tele-Onthaal: de voorbije twee maanden werden 7% meer gesprekken genoteerd rond sociaal-economische thema’s.
Tele-Onthaal noteert zelfs +16.3% meer gesprekken rond financiële kopzorgen, +1.5% gesprekken rond huisvesting en +13% gesprekken rond juridische thema’s in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar.
Crisis na crisis
Vele oproepers hebben er duidelijk last mee: eerst was er de covid-19 pandemie, dan de oorlog in Oekraïne en nu hangt ons een dreigende economische crisis boven het hoofd.
Primaire levensbehoeften (gezondheid, veiligheid, een huis, eten,…) dreigen steeds opnieuw te worden aangetast.
Deze snelle opeenvolging van maatschappelijke problemen zet de mentale weerstand van oproepers onder druk vormen de voedingsbodem voor onrust, gepieker, gevoelens van machteloosheid.
Bij een aantal oproepers zorgt geldstress voor angstklachten: sommige oproepers zijn heel bang voor wat komen gaat, halen nu al alles uit de kast om kosten te minimaliseren. Maar de vrees is bij velen groot dat dit niet zal lukken.
Angst en onzekerheid brengen ook bij een aantal oproepers maatschappelijke frustraties en boosheid naar boven en verhoogt het ongeloof in en onmacht van de politiek: de kleine man moet het bekopen, oproepers voelen zich door alles en iedereen in de steek gelaten, soms zelfs ook door de hulpverlening.
Kwetsbare oproepers aan de rand van bestaansonzekerheid of armoede
58,6% van de oproepers rond sociaal-economische thema’s zijn alleenstaand. 7.8% leeft in een eenoudergezin en 3.3% geeft aan dakloos te zijn. 25.6% onder hen is tussen 50-59 jaar, 30.5% tussen 60-80. Deze cijfers liggen hoger dan de reguliere oproep cijfers rond andere gespreksthema’s.
Het socio-demografisch profiel van deze groepen maakt hen extra kwetsbaar voor geldzorgen: als single, als gepensioneerde, oudere,…is de marge om (goed) te (over)leven sowieso niet groot.
Hun precaire situatie zorgt ervoor dat ze reeds jaren flirten met de grens van bestaansonzekerheid en/of armoede. Eén kleine tegenslag kan voldoende kan zijn om effectief in bestaansonzekerheid te vervallen of erger: in armoede en onvoldoende meer kunnen voorzien in basisnoden.
Een aantal van deze oproepers maken expliciet melding van “juridische zorgen” zoals schuldbemiddeling, budgetbeheer, achterstallen, deurwaarders, bewindvoerders en dreigende uithuiszettingen.
Zwaard van Damocles voor middenklasse
Ook de ‘gewone’ burger met een ‘gewone’ job een een ‘gewoon’ leven, bevindt zich vandaag ook in een onzekere situatie, die gepaard gaat met bezorgdheid en angst, soms ook met schaamte en taboe.
Een aantal oproepers geeft aan bang te zijn werkloos te worden of ontslagen te worden door onzekere papieren van vele bedrijven. Solliciteren onder tijdsdruk zorgt voor heel wat stress.
Zelfstandigen krijgen het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen, zijn bang voor een dreigend faillissement of overwegen de zaak stop te zetten.
Sommige oproepers zullen op zoek moeten gaan naar een bijverdienste of flexi-job om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen of om niet nog dieper in de schulden te moeten zakken.
De combinatie of druk van twee jobs zorgt vervolgens voor heel wat stress en spanning.
Enkele oproepers geven te kennen dat hun spaarpotjes nagenoeg leeg zijn. Een aantal onder hen verwijst hierbij naar werkloosheid in de covid-19 crisis waardoor de reserves uitgeput dreigen.
Enkele oproepers geven aan wel nog over reserves te beschikken, maar vrezen dat deze snel opgesoupeerd zullen raken en vrezen zo voor een zorgeloze toekomst of comfortabele oude dag.
Geldzorgen brengen andere zorgen met zich mee
Zwaarder dan de financiële ballast is soms ook de druk van geldzorgen op andere levensdomeinen. Tele-Onthaal merkt ook een correlatie op tussen sociaal-economische zorgen en andere gespreksthema’s: relaties, gezondheid en eenzaamheid.
In de eerste plaats is er de druk op relaties. Tele-Onthaal merkt de grootste impact in de ‘relaties met kinderen’ bij wie het moeilijk heeft om de eindjes aan elkaar te knopen of voor wie de financiële buffers beperkt zijn. Oproepers zijn bang dat ze het niet meer zullen kunnen bolwerken en hun kinderen niet (langer) kunnen geven wat ze nodig hebben. Oproepers maken zich ook zorgen om hun volwassen kinderen en geven aan dat zelf bijspringen niet evident is. Dit laatste valt sommigen moeilijk te aanvaarden. Geldproblemen zorgen ook voor extra druk op de ketel in partnerrelaties.
Vervolgens is er de druk op de gezondheid. Slapeloosheid, energieverlies, piekergedachten, stress, … geldzorgen maken soms oproepers ook letterlijk fysiek ziek. Enkele oproepers geven aan een aantal medische zorgen te moeten uitstellen of verminderen.
Het aandeel van oproepers met een psychische stoornis (28.3%) ligt evenwel lager dan bij alle oproepers in dezelfde periode. Een groot deel van hen (42.2%) geeft ook aan geen professionele begeleiding te hebben.
Bij oproepers die evenwel wél al kampen met mentale problemen, belanden financiële zorgen uiteraard op de bestaande stapel zorgen.
Tenslotte is er ook de druk op het sociale leven: geldgebrek zorgt er bij sommige oproepers voor dat ze hun sociale contacten noodgedwongen moeten beperken en daardoor minder zullen buitenkomen.
Bij een aantal onder hen loert eenzaamheid (nog) meer dan voorheen om de hoek.
Wegwijzer naar hulp en perspectief
Financiële zorgen belasten ook heel wat oproepers op administratief vlak. Tegemoetkomingen aanvragen, papieren in orde maken, zijn weg vinden in de hulpverlening, het is voor heel wat oproepers niet evident. Een aantal oproepers vraagt ook expliciet naar kanalen waar ze hulp kunnen krijgen. 34.1% van de oproepers rond sociaal-economische thema’s wordt doorverwezen naar een andere organisatie of dienst.
Het grootste aandeel van deze verwijzingen gaat naar organisaties of diensten uit de welzijnssector. Tele-Onthaal verwijst hierbij frequent naar de meest nabije, eerstelijnshulp zoals het OCMW/Sociaal Huis of het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW)
Oproepers hebben nood aan hoop en perspectief om hun financiële problemen niet alleen te moeten oplossen: hen de weg tonen naar beschikbare hulp is daarbij van essentieel belang.
Naast financiële ondersteuning dient er eveneens aandacht te gaan naar de geestelijke weerbaarheid van mensen met financiële zorgen: de druk op de levensstandaard, gekoppeld aan angst en onzekerheid kan ook het mentaal welzijn op de proef stellen.
Beschikbare hulp optimaliseren
Adequate financiële ondersteuning, gekoppeld aan aandacht voor mentale ondersteuning is, zal de komende maanden ongetwijfeld aan maatschappelijk belang toenemen. Een hele uitdaging voor beleidsmakers, welzijnswerk en overheid, allen samen.
Ook Tele-Onthaal tracht haar steentje bij te dragen: 24/7 zitten vrijwilligers klaar via telefoon of chat. De vrijwilliger geeft geen oplossingen en zegt niet wat de oproeper moet doen. Het zich kunnen uitspreken tegenover iemand die daar tijd en begrip voor heeft en deskundig is in het luisteren, kan op zich al heel helpend zijn. Het is misschien een cliché, maar een luisterend oor kan veel bieden aan de oproeper. Geholpen worden om gevoelens te kunnen benoemen en precies te kunnen verwoorden. Zorgen te kunnen delen waar men nergens anders (nog) mee terecht kan. Onmacht kunnen delen. Niet veroordeeld worden. En heel soms een begin van oplossing zien voor het onnoemelijk groot probleem dat men niet overzien kan: door expliciet te verwijzen naar beschikbare hulp trachten we oproepers over de drempel en het taboe te helpen om rond financiële zorgen ook effectief hulp te zoeken.
Extra vrijwilligers
Voor de covidpandemie noteerde Tele-Onthaal in 2019 gemiddeld 2324/oproepen per week. Sindsdien is de nood aan een luisterend oor steeds toegenomen: in 2020 2675 oproepen/week, in 2021 tot 2647 oproepen/week en in 2022 tot 2480 oproepen/week.
Om aan deze stijgende noden te kunnen blijven voldoen, doet Tele-Onthaal een warme oproep naar nieuwe vrijwilligers, om elke oproep te beantwoorden. Vanaf oktober starten in de vijf Vlaamse provincies en Brussel trainingsreeksen om nieuwe vrijwilligers op te leiden.
Je verhaal kwijt of hulp nodig? Bel gratis en anoniem (24/7) 106 of chat via www.tele-onthaal.be
Ook vrijwilliger worden? Check: www.tele-onthaal.be/word-vrijwilliger
Meer cijfers?
Bekijk hier de factsheets met oproepgegevens van 1 juli 2022 tot 11 september 2022.
Wil jij luisteren?
Word vrijwilliger
